1. Công cụ tạo lập thị trường tự động (AMM) là gì?
Công cụ lập thị trường tự động (AMM) là một loại giao thức trao đổi phi tập trung (DEX) dựa trên công thức toán học để định giá tài sản. Thay vì sử dụng sổ lệnh như các sàn giao dịch truyền thống, AMM định giá tài sản theo một thuật toán.
Công thức này có thể khác nhau tùy theo từng giao thức. Ví dụ, Uniswap sử dụng công thức x * y = k, trong đó x là số lượng của một token trong nhóm thanh khoản và y là số lượng của token khác. Trong công thức này, k là một hằng số cố định, có nghĩa là tổng thanh khoản của nhóm luôn phải giữ nguyên. Các AMM khác sẽ sử dụng các công thức khác nhau cho các trường hợp sử dụng cụ thể, tùy thuộc vào mục tiêu của họ. Tuy nhiên, điểm chung giữa tất cả các AMM là chúng đều xác định giá theo thuật toán. Nếu điều này có vẻ khó hiểu, đừng lo lắng; bạn sẽ được giải đáp từ giờ đến cuối bài.
Việc tạo lập thị trường truyền thống thường phù hợp với các công ty có nguồn lực lớn và chiến lược phức tạp. Các công cụ tạo lập thị trường giúp bạn có được mức giá tốt và chênh lệch giá mua-bán chặt chẽ trên sàn giao dịch sổ lệnh như Binance. Công cụ tạo lập thị trường tự động phân cấp quá trình này và về cơ bản cho phép bất kỳ ai tạo ra thị trường trên blockchain. Làm thế nào để họ làm được điều đó? Hãy tìm hiểu tiếp.
2. Công cụ tạo lập thị trường tự động (AMM) hoạt động như thế nào?
AMM hoạt động tương tự như việc đặt mua sách trên các sàn giao dịch tập trung, cho phép giao dịch hai cặp tài sản như ETH/USDC. Tuy nhiên, AMM hoạt động mà không cần đối tác, vì giao thức này sử dụng hợp đồng thông minh để tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch thay mặt cho các nhà đầu tư.
Thực tiễn giao dịch phi tập trung này hoạt động bằng cách cung cấp các nhóm thanh khoản được tạo thành từ hai loại tiền điện tử. Các nhóm này sử dụng các thuật toán được xác định trước để định giá cho từng tài sản so với tài sản khác.
Khi bạn bắt đầu giao dịch, tiền sẽ được gửi vào nhóm có liên quan. Thuật toán sau đó sẽ tính toán giá của tài sản dựa trên số lượng token trong nhóm. Để đảm bảo mỗi tài sản có đủ thanh khoản, thuật toán sẽ tự động điều chỉnh tỷ lệ của tài sản tiền điện tử trong nhóm so với quy mô giao dịch, từ đó ảnh hưởng đến giá của từng tài sản. Điều này đảm bảo rằng các tài sản có giá trị bằng nhau và đủ thanh khoản.
AMM tính một khoản phí nhỏ cho mỗi giao dịch, thường là một phần nhỏ của giao dịch. Số tiền thu được sau đó được chia sẻ giữa tất cả các nhà cung cấp thanh khoản trong nhóm đó.
3. Các thành phần cấu thành nên AMM
Một mô hình AMM thông thường sẽ bao gồm một số thành phần chính sau đây:
Thứ nhất là các nhóm thanh khoản (liquidity pool)
Về cơ bản, chúng ta có thể hiểu liquidity pool là các quỹ huy động từ cộng đồng cho mỗi cặp giao dịch, chẳng hạn như pool ETH-USDT. Những pool này cung cấp thanh khoản cho cả hai phía của thị trường, bao gồm bên mua và bên bán. Ví dụ, khi bạn muốn bán ETH để lấy USDT, bạn có thể sử dụng pool này. Ngược lại, nếu bạn có USDT và muốn mua ETH, bạn cũng có thể sử dụng pool này.
Khi tài sản được mua và bán, hợp đồng thông minh sẽ tự động điều chỉnh tỷ lệ tài sản trong pool để duy trì trạng thái cân bằng giá. Bằng cách này, tài sản trong mỗi pool luôn có sẵn để đáp ứng mọi nhu cầu, cho phép các giao dịch được thực hiện liên tục trên giao thức AMM.
Cách thức hoạt động của liquidity pool.
Thứ hai là các nhà cung cấp thanh khoản (liquidity provider – LP)
Để các pool thanh khoản tồn tại, mô hình AMM cần đến những người cung cấp thanh khoản cho pool đó, gọi là liquidity provider (LP). Họ có những loại tiền điện tử nhàn rỗi và sẽ gửi các cặp tiền nhất định theo thiết kế của từng pool vào hợp đồng thông minh.
Để khuyến khích các LP gửi tài sản tiền điện tử vào giao thức, AMM thưởng cho họ một phần phí được tạo ra trên AMM, thường được phân phối dưới dạng LP token. Việc LP gửi tài sản để kiếm phần thưởng này được gọi là canh tác năng suất (yield farming).
Ba là thuật toán định giá
Là một nhà tạo lập thị trường tự động, AMM không cần sự can thiệp của bên trung gian thứ ba. AMM dựa trên các thuật toán toán học để xác định giá của tài sản, với giá của mỗi tài sản được tính theo công thức đặt trước. Công thức phổ biến nhất là x * y = k.
Mặc dù công thức này rất phổ biến, nhưng không phải là công thức duy nhất được sử dụng bởi các nhà tạo lập thị trường tự động. Khi mô hình sàn DEX phát triển, một số giao thức như Curve Finance và Balancer đã triển khai các công thức phức tạp hơn. Tuy nhiên, mục đích chính của chúng vẫn là xác định mức giá ổn định cho từng tài sản trong pool thanh khoản thông qua thuật toán hợp đồng thông minh.
4. Lợi ích & hạn chế của AMM
4.1 Lợi ích của AMM
- Giải quyết vấn đề thanh khoản kém và tăng khả năng khớp lệnh so với các mô hình khác.
- Giảm thiểu việc thao túng thị trường và rửa tiền.
- Tạo thu nhập thụ động cho các nhà cung cấp thanh khoản và người staking.
- Đa dạng hóa các token, vì bất kỳ dự án nào cũng có thể dễ dàng tạo và niêm yết token trên sàn.
- Không yêu cầu KYC, đảm bảo tính ẩn danh cho người giao dịch.
4.2 Hạn chế của AMM
- Không thể đặt lệnh mua giá thấp hoặc bán giá cao trước để người dùng không có thời gian theo dõi.
- Impermanent loss: Đơn giản là tổn thất có thể xảy ra khi so sánh việc giữ token trong ví và đóng góp vào pool.
- Người giao dịch có thể nhầm lẫn giữa token thật và token giả nếu không so sánh chính xác smart contract của dự án mà họ muốn mua.
- Trải nghiệm giao dịch không mượt như sàn giao dịch trung tâm (CEX) do phụ thuộc vào tốc độ của blockchain.
- Phí giao dịch thường cao hơn so với các sàn giao dịch trung tâm (CEX) do các nhà cung cấp thanh khoản chịu nhiều rủi ro với các token có thanh khoản thấp.
- Thanh khoản thấp hơn so với sàn giao dịch trung tâm (CEX) vì đa số các token được niêm yết trên DEX là các dự án nhỏ, không có sức mạnh tài chính như các dự án niêm yết trên CEX.
 là một loại giao thức trao đổi phi tập trung (DEX) dựa trên công thức toán học để định giá tài sản.){kind=link}